Mahler Festival Amsterdam 2025 Reviews

Welke muziek hoor je in je hoofd nadat je in anderhalve week bent blootgesteld aan alle symfonieën van Gustav Mahler? Toch die Achtste, het Veni Creator Spiritus. 420 musici deden er vrijdag en zondag aan mee: drie koren, twee kinderkoren en het Concertgebouworkest. Wat een weelde.

Wat ons betreft is het voor herhaling vatbaar. Wel pas over minimaal 25 jaar graag, het moet speciaal blijven. Dank voor uw aandacht en tot ziens, of, zoals Gustav zou zeggen: Leb’ wohl

Dirigent Sakari Oramo en de Berliner Philharmoniker.

Weer enorm indrukwekkend: de Berliner in Das Lied von der Erde

Twee keer moest het Mahler Festival worden uitgesteld (corona) en het Mahler Paviljoen moest worden verplaatst (voetbal, een huldiging die er niet kwam). Maar er was nog meer tegenslag. Veel bezoekers zouden zich hebben verheugd op een mogelijk laatste weerzien met Daniel Barenboim (82). De pianist en dirigent zou de Berliner Philharmoniker dirigeren in het slotconcert, maar bleek te ziek.

Zondagavond 18 mei, de sterfdag van Gustav Mahler, verschijnt in Barenboims plaats de Fin Sakari Oramo op het podium. Oramo is chef bij de BBC Symphony Orchestra en dus bekend van de BBC Proms. Na de Negende symfonie die de Berliner een dag eerder speelden (vijf sterren), zijn de verwachtingen hoog.

Desolate altviolen zetten het Adagio van de Tiende symfonie in, het enige deel dat Mahler voltooide. Daaruit welt het eerste hartstochtelijke thema op, omhuld in een onweerstaanbare, volglanzende strijkersklank.

Wat speelt dit orkest alles waanzinnig mooi. Er wordt vloeiend geschakeld tussen intense, lichte en spookachtige passages. Toch lukt het Oramo niet helemaal om een geleidelijke spanning op te bouwen en die vast te houden totdat de boel in een helse dissonantie ontploft.

Mahlers ‘liedsymfonie’ Das Lied von der Erde daarentegen, is een van de hoogtepunten van het festival, niet in het minst door de ongelooflijke solo’s vol weemoed en mystiek op hobo, klarinet en fluit. Misschien verwachten we in dit werk grotere stemmen dan die van tenor Benjamin Bruns en mezzosopraan Dorottya Láng, maar beiden leveren een topprestatie.

Bruns zingt opwindend wild en tegelijk met perfecte vocale controle als de dronken levensgenieter/vermijder. Lángs mooie timbre verhoogt de pijn in de melancholische liederen, wordt een lichtstraal in het pantheïstische visioen van het slotlied. Brok in de keel. Dan barst de zaal in een grote ontlading uit.

18-05-2025

Kirill Petrenko, chef-dirigent van de Berliner Philharmoniker, bij een eerder concert.

En daar zijn dan eindelijk de Berliner: ★★★★★

De lijders aan mahleritis pik je er na een week Mahler Festival zo tussenuit. Ze zuchten vaker dan gemiddeld, lopen rond met wereldvreemde ogen. Het is ook niet niks om dag na dag, zelfs al is het vrijwillig, rond te dolen in Gustavs hyperemotionele hersenpan. Mahlers tragiek, zijn spiritualiteit, zijn hysterie – lig je net afgepeigerd in bed, begint het wéér te spoken.

Kwam zaterdagavond, op dag 10, de genadeklap. Op het podium verscheen het orkest der orkesten, de Berliner Philharmoniker. Dat is op zich al een traktatie, maar dit keer kwamen de Berlijners voor het eerst naar het Concertgebouw met de man die in 2019 chef-dirigent werd. Hij heet Kirill Petrenko, is een in Siberië geboren Oostenrijker, maar vooral een levensgroot raadsel.

Interviews geeft hij zelden. In de opnamestudio vind je hem niet. Musici die hem kennen noemen hem ‘Penetrenko’. Want hoeveel lagen muziek ook heeft, Kirill (53) boort net zo lang tot hij er nóg een vindt. In 2013 stond hij, eenmalig en met succes, voor het Concertgebouworkest. Je moest naar Duitsland voor zijn betoverende Wagners en sublieme Puccini’s.

Welk licht zou Petrenko werpen op de Negende symfonie, de laatste die Mahler in zijn 50-jarige leven voltooide? De componist zou zijn dood hebben voorvoeld, beweerde niet alleen de dirigent Leonard Bernstein. Nonsens, zei de festivalmusicoloog Morten Solvik in de Volkskrant. ‘Die symfonie draait juist om liefde voor het leven.’

Zal allemaal wel, moet Kirill Petrenko hebben gedacht, maar voor mij gaat dit stuk over afscheid, verbrokkeling, desintegratie. Over een Weense componist die anno 1910 besefte dat de wereld zoals hij die kende aan het verdampen was, met een overleden dochter, een ontrouwe vrouw en een symfonische traditie die als overjarig vlees van de botten viel.

Zo klonk het tenminste bij Petrenko. Alsof Mahler nog één keer de pen pakte om de weemoed en de woede van zich af te schrijven. Weemoed naar het verleden: de gonzende snaren van deel vier, een laatste shot 19de-eeuwse schoonheid.

De woede over het verlies: deel drie dat zichzelf compleet doldraait. En sarcasme, niet te vergeten. Begon het Mahler Festival lief met de Eerste symfonie (‘wie ein Naturlaut’), de koekoek en de koebel hebben plaatsgemaakt voor schril gebalk en gekwaak.

In klankfantomen bleek Petrenko een meester. Hij propte Mahler niet vol emotie, zoals Bernard Haitink in 2018 bij het Concertgebouworkest zo gruwelijk mooi deed. Petrenko’s Mahler was eerder een meedogenloze Mahler. Wilde Gustav een kakofonie? Dan kreeg hij een kakofonie.

Had hij de slotmaten ‘ersterbend’ gedacht? Dan stierf het publiek mee, blies het samen met de verzwakte strijkers z’n laatste adem uit, hing het na afloop verbijsterd in de stoel. En toegeven aan de mahleritis kon niet, want de onvoltooide Tiende moest zondag nog komen.

17-05-2025

Kan het nóg uitbundiger? Klaus Mäkelä dirigeert de Achtste

Festival? Welk festival? Loop je een halfuur voor aanvang van een van de avondconcerten door de gangen van het Concertgebouw, dan is het er rustiger dan gebruikelijk. Niet elke bar is open. Dat komt doordat er ontvangsten zijn, en een aantal bezoekers zit bij de inleiding door Mahlerspecialist Morten Solvik.

Kom je meer bekenden tegen dan anders? Waarschijnlijk niet, want er kunnen niet ineens meer mensen terecht in de Grote Zaal. Bovendien: alleen je rijke vrienden hebben een kaartje. De rest kijkt gratis in het Vondelpark, zit thuis voor de tv of aan de radio gekluisterd.

Het festival zit in onze hoofden, en we zijn verbonden doordat iedereen dagenlang dezelfde muziek in zijn hoofd heeft.

Als de Achtste symfonie van Mahler op het programma staat, is het in de gangen nog rustiger, want dan neemt de capaciteit aanzienlijk af: die krimpt van 1974 naar 1564 plaatsen, omdat de koren alle rijen achter het podium nodig hebben. Het podium zelf wordt ook verlengd, wat weer ten koste gaat van een paar rijen.

Als het klopt dat er vrijdagavond 420 uitvoerenden zijn (bijziend, schemerlicht, niet nageteld), is meer dan 20 procent van de mensen in de Grote Zaal muziek aan het maken. Dat gegeven alleen al maakt Gustav Mahlers Achtste symfonie bijzonder. Het is ook gewoon een waanzinnig stuk, chronisch onbegrepen door de mix van een pinksterhymne (Latijn) en tekst uit Goethes Faust (Duits).

Achter het Concertgebouworkest zitten, in het wit, het Nationaal Kinderkoor en Nationaal Jongenskoor. Op de podiumplaatsen, in het zwart, zien we zangers van het Groot Omroepkoor (Hilversum), Laurens Symfonisch (Rotterdam) en Le Chœur de l’Orchestre de Paris.

In de Achtste heb je (zoals in de Matthäus-Passion) koor I en koor II, maar daarbinnen is ook weer divisie. Het is vanavond niet zo dat het GOK tegen het koor uit Parijs in zingt; om tot een coherent klankbeeld te komen, zijn de leden van de koren gemengd.

Acht vocale solisten, mandolines, celesta, piano, harmonium, extra koper, slagwerk, en, o ja, het grote orgel: het stuk is een middelvinger naar iedere bezuinigingsoperatie, een kopstoot voor de efficiëntie. Ook al maakt het aantal musici indruk voor er een noot is gespeeld, zie je afbeeldingen van uitvoeringen van vroeger, dan zie je dat de koren steeds een beetje kleiner zijn geworden.

Je hoeft niet veel maten te horen om te concluderen dat het niveau van die koren gelukkig wel omhoog is geschoten. De groepen zijn wendbaar en precies.

Niet eerder hoorde ik een uitvoering van de Achtste waarin alles zo goed onder elkaar staat. Hier is duidelijk heel goed ingestudeerd en gerepeteerd. Dirigent Klaus Mäkelä, eindverantwoordelijk, lijkt erop gebrand om de zangers niet meteen al hun kruit te laten verschieten, om reliëf aan te brengen tussen keihard en ongelooflijk hard. Daardoor is het, gezeten op het frontbalkon, ook weer niet alsof er met het Veni Creator Spiritus een muur op je af komt.

De solisten: mooi bij elkaar gecast, hun timbres mengen erg goed. Met de voorslagjes en glijertjes van tenor Giorgio Berrugi is er wat opera in huis. Het Concertgebouworkest maakt in de daadwerkelijk symfonische passages van de gelegenheid gebruik om het beste van zichzelf te laten zien. De kinderen laten iedereen versteld staan met hun prachtige frisse klankkleuren en muzikale volwassenheid.

Altijd weer geweldig: die kleur van het harmonium, prachtig gespeeld door specialist Dirk Luijmes. En hoe hard het ook wordt, de Guarneri van concertmeester Vesko Eschkenazy komt overal mooi doorheen.

Soms denk je: het is nog een fractie te gecontroleerd, dit mag nog een paar procentpunt uitbundiger. Je moet het beest eerst temmen voor je ermee kunt spelen, en dat – voorspelling – gaat Klaus Mäkelä zondagmiddag doen, bij de tweede uitvoering. Nog ietsje vrijer, nog gelukzaliger.

De chef-dirigent van de Berliner Philharmoniker, Kirill Petrenko, luistert mee. Zaterdagavond is hij aan de beurt, met de Negende

Vrijdag 16 mei

Hoe een violist zich voorbereidt op ‘het monster’: de Achtste

Als een musicus ’s avonds een belangrijk concert heeft, verwacht je dat hij twee dingen doet: studeren, voor zover nodig, en uitrusten. Dat laatste is in ieder geval niks voor Marc Daniel van Biemen (38). Vanavond speelt de violist met zijn Concertgebouworkest Mahlers omvangrijkste symfonie, de Achtste. Maar eerst heeft hij nog een ‘belachelijk druk’ programma af te werken.

‘We begonnen vanochtend met een repetitie waarbij we correcties hebben gedaan’, zegt Van Biemen. Correcties? ‘We nemen alles ook op om er een cd van te maken, en dan wil de dirigent zoveel mogelijk materiaal hebben om uit te kiezen. Ik geloof dat ze de generale repetitie gisteren ook hebben opgenomen, op basis daarvan zeggen ze: die bepaalde stukjes in de symfonie moeten we voor de zekerheid dubbel hebben. Normaal gesproken doe je zo’n sessie na het concert.’

We bellen rond lunchtijd. In de middag fietst hij weer even terug naar het Concertgebouw: in de Kleine Zaal is er een herdenkingsdienst voor Marinus Komst, de geliefde oud-paukenist die op 72-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van kanker. ‘Het is heel wrang. Het was zijn doel om de uitvoering van de Achtste nog mee te maken, maar het ging allemaal heel snel.’

Na de dienst gaat hij wéér repeteren. ‘Een uurtje met mijn strijkkwartet (het Alma Quartet, red.). Daarna ga ik door naar de boekpresentatie van Han de Vries (voormalig hoboïst van het Concertgebouworkest, lang voor Van Biemens tijd, red.). Dan even snel thuis wat eten en dan naar het concert.’

Hoe zorgt hij ervoor dat hij dan niet al lang bekaf is? ‘Geen koffie en alleen maar thee.’ (Op de nagekomen vraag per WhatsApp volgt een knipoog.)

Vanaf maandag hebben ze aan de Achtste gerepeteerd, woensdag voor het eerst met de koren erbij. ‘Het is zo’n gigantisch mooi, over the top monster. Het was de enige Mahler die ik nog een keer moest spelen, ik denk het enige echt grote symfonische stuk in de canon dat ik nog nooit had gedaan. Dat geeft wel aan hoe bijzonder het is, hoe weinig het wordt uitgevoerd. Je hebt er zo veel mensen voor nodig, het is duur om uit te voeren.’

Is het stuk moeilijk om te spelen? ‘Dat valt voor de violen wel mee. Het lastigste is dat je steeds tegen jezelf moet blijven zeggen dat je niet harder moet spelen. Er is zo’n bak herrie om je heen, dat je gevoel is: wij moeten als vioolgroep ook harder, anders horen ze ons niet. Klaus (Mäkelä, de dirigent, red.) doet heel goed zijn best alles in balans te houden. Dit stuk is echt een belevenis. Grootser wordt het niet.

Zoeken naar de schemer in de Zevende volgens Jaap

Welke Mahler horen we donderdagavond op het Mahler Festival? Natuurlijk, op het programma staat de Zevende symfonie, de raadselachtigste aller Mahlers, het stuk waarvan de componist zelf in 1909 de Nederlandse première dirigeerde. De vraag luidt dan ook vooral: wordt het een poëtische of neurotische Mahler, een filosofische, melancholieke of getormenteerde Mahler?

De man met het stokje heet alvast Jaap van Zweden. Afgemeten aan optimisme en branie is hij Nederlands meest Amerikaanse dirigent. In zijn kielzog volgt het Chicago Symphony Orchestra, nog zo’n machinerie van wilskracht en ambitie. Voegt men dirigent en orkest samen in de Zevende symfonie, waar loopt dat dan op uit?

Een sixpack-Mahler. Daar kun je van alles van vinden (Mahler had een kippenborst; de man woonde in zijn hoofd). Maar in de loop van vijf kwartier klinkt in het Concertgebouw wel de soepelste, krachtigste, meest afgetrainde orkestmuziek denkbaar.

Neem alleen al de curves waarin Van Zweden de violen plooit. Of de hallucinante trillers waarmee fluiten en klarinetten elkaar bestoken. Zelfs een tot de zaal doorgedrongen piep van een NL Alert (brand in de Amsterdamse haven) leidt amper af van de verbijsterende perfectie, luister maar na op NPO Klassiek.

Maar het raadsel van de Zevende – wat vertélt dit stuk? – wordt niet ontsluierd. Volgens Van Zweden gaat het over twijfel in de liefde. Mahlerologen vermoeden een zinnebeeldige tocht van nacht naar dag. Twee van de vijf delen kennen inderdaad de aanduiding Nachtmusik; elders noteert Mahler Schattenhaft (schaduwachtig).

En precies daar, in de schemer van de nacht, begint de deceptie. Poëzie is wat ontbreekt aan een Mahler die wordt neergezet als een ongehoord knappe prestatie.

15-05-2025

Jaap doet het: vijf sterren voor het Chicago Symphony Orchestra

Onze trommelvliezen kunnen af en toe de decibellen amper aan, maar daarom zijn we hier, voor de beroemde blakende koperblazers van het Chicago Symphony Orchestra (CSO). Opgehitst door een imposante falanx van slagwerk rukken ze in de opening van Mahlers Zesde symfonie onverschrokken op. We zitten meteen op het puntje van onze stoel.

Het CSO, vanavond in een massale bezetting aanwezig, is het enige Amerikaanse orkest op het Mahler Festival. Vanaf 2027 zal het zijn chef-dirigent, Klaus Mäkelä, delen met het Concertgebouworkest, maar vandaag staat voor de Chicagoans Nederlands beroemdste levende dirigent, Jaap van Zweden.

Mahlers donkerste symfonie belooft geen hoop, verlossing of paradijs. De mens strijdt heldhaftig tegen het noodlot en verliest, in dit geval in een aaneenschakeling van glorieus gespeelde gevechten, door Van Zweden met militaire precisie geregisseerd.

Tussen het geweld van het openingsdeel zetten warmbloedige strijkers het Alma-thema in, genoemd naar Mahlers echtgenote. Het voelt eerder als een wanhopige smeekbede dan een liefdesverklaring.

Het Scherzo is een nachtmerrie geschilderd in verschroeiend felle kleuren door balkende houtblazers en heulende hoorns, met het waggelende menuet als een surrealistisch tussenspel. Van Zwedens dirigeerstok vliegt uit zijn hand, een violist raapt het op. Iedereen speelt onverstoord door.

Glimmende violen bieden respijt in het Andante, maar de troost zoekende hobo- en hoornsolo’s klinken slechts als een luchtspiegeling van geluk, ver en onbereikbaar. Het slotdeel is een overrompelend klankspektakel. De held voert een titanische strijd, maar wordt geveld door de gigantische houten Mahlerhamer. De twee verpletterende slagen moet je echt live horen. Opnamen kunnen onmogelijk het hartverlammende schrikeffect weergeven

Had dat paviljoen dus tóch op het Museumplein gekund

In april besloot de gemeente Amsterdam dat de Mahler Nights (het buitenprogramma van het Mahler Festival) niet meer op het Museumplein (tegenover het Concertgebouw) plaats konden vinden. Ajax zou zich tot kampioen van de eredivisie kunnen kronen, dus moest de klassieke muziek wijken voor een eventuele huldiging van de Amsterdamse voetbalploeg. De concertvertoningen op groot scherm konden elders een plekje krijgen, in het Vondelpark.

Die verhuizing blijkt voor niets te zijn geweest. Ajax, dat vorig seizoen nog met 0-4 en 6-0 van Feyenoord verloor en zelfs even de 18de plaats bezet hield, verspeelde woensdagavond in de 33^ste speelronde de koppositie aan PSV. FC Groningen maakte diep in de blessuretijd de gelijkmaker, terwijl PSV zijn wedstrijd wel won. De Eindhovenaren hebben nu een punt meer.

Gelukkig hoefde Ajax-fan Jaap van Zweden het niet aan te zien: hij dirigeerde gisteravond een steengoede Zesde symfonie bij het Chicago Symphony Orchestra.

Mahlerianen hoeven niet langer bang te zijn dat hun concerten zullen worden verstoord door in wit-rood uitgedoste bengeltjes. De ontknoping van de eredivisie valt samen met de ontknoping van het Mahler Festival, op zondag. Mocht Ajax alsnog kampioen worden, dan zal de huldiging sowieso niet diezelfde dag op het Museumplein plaatsvinden.

Concertgebouw-directeur Simon Reinink zei vorige week donderdag tegen de Volkskrant dat hij gemengde gevoelens had bij het besluit om het festivalterrein te verplaatsen. De festivalsfeer is anders als je niet na het concert in het feestgedruis terechtkomt, daar staat volgens Reinink tegenover dat het paviljoen in het Vondelpark sfeervoller is door de beschutting van de bomen. ‘Mahlers symfonieën zitten vol natuurgeluiden, nu hoor je er ook echte vogels bij.’

Een minpuntje van de verplaatsing, was dat er bij de vertoningen van de concerten in het Vondelpark plek was voor 1500 bezoekers. Op het Museumplein hadden er 500 mensen meer terecht gekund. Wegens grote belangstelling heeft het Concertgebouw extra banken laten plaatsen, waardoor er nu 1600 mensen kunnen zitten.

Naast extra banken, zijn er ook extra hekken geplaatst om publiek te weren dat over de hekken klimt als het Paviljoen vol is. Voor het Concertgebouw is de schade van de late verhuizing te overzien, zei Reinink: de gemeente Amsterdam zal de extra gemaakte kosten compenseren

14-05-2025

Huilen bij Das Lied von der Erde

Aanstaande zondag spelen de Berliner Philharmoniker Mahlers Das Lied von der Erde, maar vanmiddag brengt pianist Julius Drake in de Kleine Zaal de pianoversie van deze symfonie vermomd als liedcyclus.

Drake denkt dat, in tegenstelling tot de andere liederen van Mahler, deze cyclus. altijd voor een volledig orkest was bedoeld. ‘De pianopartij is de ongemakkelijkste uit zijn hele liedoeuvre.’

De pianobegeleiding mag minder verfijnd zijn, maar Drake kan zelfs met de kaalste noten van alles suggereren, van een mistig meer in Der Einsame im Herbst tot gezellig keuvelende vrienden in Von der Jugend.

Ook zonder een driftig strijkend en schetterend orkest is de tenorpartij een gruwel: meedogenloos hoog en moeilijk te intoneren, vooral in Das Trinklied vom Jammer der Erde. De Engelse tenor Stuart Jackson opent met breed vibrerende uithalen, maar zingt steeds strakker en gecontroleerder. Hij communiceert fantastisch en laat geen emotie in de oude Chinese gedichten over de wrede vergankelijkheid van het leven onderbelicht.

De Turkse mezzosopraan Feride Büyükdenktas zingt ingetogener maar niet minder expressief. In het slotlied, Der Abschied, met een gevoelvolle interlude van Drake, gloeit haar stem vol hunkering naar de eeuwige rust.

Gespot in het publiek: presentatoren Hanneke en Gijs Groenteman. Moeder en zoon bezoeken alle festivalconcerten. Wat vonden ze van het recital? ‘Prachtig, maar we zijn te dom om daar iets zinnigs over te kunnen zeggen’, zegt Gijs, die in de podcast Mahler! De symfonieën een intensieve cursus-Mahler volgt bij bariton Thomas Oliemans en musicoloog Thomas de Jonker.

‘Alles wat je zegt over muziek schiet gewoon tekort’, voegt Hanneke toe. ‘Ik moest huilen.’ Zij was vast niet de enige

De zwaarste taak voor een musicus: het bespelen van de Mahlerhamer

Vanavond, in Mahlers Zesde symfonie, maait Cynthia Yeh een gigantische houten hamer door de lucht. De klappen die de slagwerker van het Chicago Symphony Orchestra uitdeelt, landen op een houten blok: het Mahlerblok.

De hamerklappen symboliseren tragische gebeurtenissen uit Mahlers leven. Ze zullen door de Grote Zaal dreunen als een aardschok.

Waar moet je als hamerspeler op letten? Mark Braafhart, slagwerker bij het Concertgebouworkest, heeft het Mahlerblok in de Zesde meerdere keren bespeeld. Hij legt het uit: alles draait om timing.

Braafhart: ‘Je hamer hangt op een bepaald moment in de lucht, terwijl het orkest een groot ritenuto (het tempo vertraagt, red.) speelt. Dan geldt één natuurwet: als die hamer eenmaal omlaag valt, kun je niet meer terug. De dirigent moet snappen hoe lang die hamer onderweg is. Als je goed naar elkaar kijkt en mee-ademt met de koperblazers, dan komt iedereen precies op de eerste tel van de volgende maat terecht.’

Althans, als alles goed gaat.

Heb je als hamerspeler iets aan je klassieke slagwerktechniek? Braafhart kreeg er op het conservatorium in elk geval geen les in. ‘Het is een kwestie van oefenen’, zegt Braafhart. ‘De hamer moet zo plat en recht mogelijk op het blok landen, opdat het precies klinkt zoals Mahler omschrijft: dof en vlak, als een bijl die in het hout hakt.’

Dat lijkt best te doen. Kan niet iedereen zo’n Mahlerblok bespelen? ‘Oefen het een paar keer en jouw klap klinkt hetzelfde als bij mij. Maar het gaat om die timing. En nee, dat lukt je echt niet zomaar.’

Een swingende begrafenismars in de Vijfde

Dinsdagavond, dag 6 van het Mahler Festival. In het Concertgebouw oogsten drie figuren de meeste lof: dirigent Iván Fischer, mezzosopraan Anna Lucia Richter en hoornist Zoltán Szőke.

Eerder deze week walsten Fischer en zijn Boedapest Festival Orkest (BFO) de Grote Zaal plat met hun uitvoering van Mahlers Tweede symfonie. Vanavond sluiten ze hun aandeel aan het Mahler Festival af met de Kindertotenlieder en de Vijfde symfonie.

De Duitse mezzo Anna Lucia Richter zingt de Kindertotenlieder magnifiek. In het eerste lied, Nun will die Sonn’ so hell aufgeh’n, glijdt haar stem soepel over Mahlers ingetogen, mysterieuze orkestpartij. Het hoogtepunt zit aan het einde. Het BFO begint het slotlied In diesem Wetter als een wervelstorm, Richter duikt er zelfverzekerd in. De puls en timing zijn perfect. Richter smeedt hartverscheurend mooie zanglijnen en intoneert piekfijn.

In de lastige Vijfde symfonie (1902) dendert de muziek soms vooruit, om even later als een koorddanser boven het podium te zweven. In het openingsdeel licht Iván Fischer subtiel accenten uit, waardoor de muziek gaat golven. De begrafenismars krijgt ineens een duistere swing.

Te midden van het compacte, warme koper blinkt eerste hoornist Zoltán Szőke uit. Zijn solo in het Scherzo is stabiel en teder tegelijk. Is alles vanavond perfect? Dat ook weer niet. Op bepaalde momenten ontbreekt de furie. Neem het begin van het tweede deel: dat kan venijniger. De muziek moet als een stormram vooruit denderen, maar het lijkt alsof Fischer vooral de boel bij elkaar probeert te houden.

De finale is knap gemonteerd. Aan het begin delen houtblazers messcherpe sforzando-accenten uit, vlak voordat de celli en contrabassen hun fuga inzetten. Het polyfone spel van de strijkers is gretig en vurig, maar toch transparant. Als de razende stroom uiteindelijk afremt, en de koperblazers een fenomenaal D-grootakkoord lanceren, voelt het eventjes alsof Gustav zelf voor het orkest staat.

13-05-2025

Ying Fang is een droom (en een zielenpoot geeft een recensie in één woord)

Dé grote ontbrekende op het Mahler Festival is het orkest van de Wiener Philharmoniker. Op de editie van 1995 waren ze er nog bij, ook in 2020 stonden ze op het affiche. Die editie moest worden geannuleerd in verband met corona, wat dit Mahler Festival een van de laatste grote inhaalevenementen maakt in de kunsten. Orkesten plannen in de regel jaren vooruit; zeker de Wiener, die ook verplichtingen hebben bij de opera. Volgende keer dan maar.

Op een bepaalde manier doet het NHK Symphony Orchestra uit Tokio, dat maandagavond voor Mahlers Vierde symfonie tekent, toch aan de Wiener denken. Niet qua klank, wel aan het feit dat er amper vrouwen in spelen. Voor de pauze telt de recensent twaalf vrouwen (of, veiliger geformuleerd: mensen zonder rokkostuum).

Voorafgaand aan de symfonie klinken er vijf van Mahlers orkestliederen op teksten uit Des Knaben Wunderhorn: Duitse volkspoëzie, verzameld en bewerkt in het begin van de 19^de eeuw. De Duitse bariton Matthias Goerne zingt ze even charismatisch en beweeglijk als altijd. Zijn topnoten lijken vloeibaar, zijn lage register is vol en krachtig. Goerne blijft een superieur verhalenverteller die zich mede door uitstekende timing altijd een weg weet te banen door de orkestrale massa.

Maar het orkest: hmm. Vooral het koper klinkt een beetje flets. Het contrast met het dansant fraserende Boedapest Festival Orkest, dat zaterdag zo’n indruk maakte (scroll maar naar beneden), kan haast niet groter. De solo’s klinken allemaal zo afgemeten, steriel; alsof registerwisselingen, rauw- en speelsheid niet mogen bestaan. Je krijgt een klarinettoon als een streep die precies stopt waar de volgende noot volgens de partituur moet beginnen. Je vraagt je af of dit nou een stijlopvatting is of dat er nog ruimte is voor groei.

Dan, na de pauze: de Vierde. De dirigent, de Italiaan Fabio Luisi, is troef 1. Hij kiest voor veel contrast in tempi binnen de delen en het orkest schakelt vloeiend. Al naargelang de symfonie vordert, wordt het steeds wat beter, zozeer dat je als recensent eigenlijk een verschillend aantal sterren per deel zou moeten uitdelen.

Het Ruhevoll, poco adagio wordt laag voor laag opgebouwd: dit is wat. Als het strijkerscorps gewoon ‘mooi’ mag spelen, klinkt het ook écht heel mooi. Het is niet in het voordeel van de Japanners dat Mahler ook om zoveel bitter vraagt.

En in dat slot, het lied Das himmlische Leben, dient troef 2 zich aan: sopraan Ying Fang. Ying Fang is een droom. Ze zingt zo smaakvol, met lichte toets, maar toch draagkrachtig.

Zo gaat het publiek toch nog jubelend naar huis. Behalve die ene man die keihard ‘boe’ roept als dirigent Luisi de concertmeester uitlicht. Kom op, zo’n drama was het niet

12-05-2025

Het NHK: de verrassing van het festival

Noem het NHK Symphony Orchestra uit Tokio gerust de grote onbekende op het Mahler Festival. De grote verrassing ook, trouwens. Want wat een kleur, wat een discipline, wat een kracht schuilt er in dit orkest onder leiding van de Italiaanse dirigent Fabio Luisi. Er borrelt iets onder de contrabassen. Er krioelt iets tussen het koper.

Op zondagavond, de vierde avond van het Mahler Festival, zijn we aanbeland bij de Derde symfonie. Mahlers zesdelige meesterwerk uit 1896 draagt de hele kosmos in zich mee, van het huiveringwekkende ontstaan van de wereld tot bloemetjes in de weide. Zelfs engelen verschijnen aan de hemel.

God schiep de sterren en de aarde met zijn woord, Fabio Luisi schept de Derde symfonie met het NHK. De dirigent speelt organisch met snelheid en dynamiek. De hoorns blazen hun legendarische openingsstatement in een vurig tempo, vanuit de duisternis rijst het orkest op. Epische trompetten schallen richting de kroonluchters, gevolgd door strijkers die beven van angst.

Als geheel is het NHK betoverend, maar de solopassages zijn gewoon degelijk. Van de trombonesolo in het openingsdeel tot de klarinet die de koekoek uitbeeldt – het is vakkundig, maar er ontbreekt een magisch randje. Halverwege de ruim anderhalf uur durende symfonie krijgen ook de hoornisten het zwaar. Bij ingetogen momenten beginnen nootjes te haperen, inzetten zijn niet altijd raak.

De Russische mezzosopraan Olesya Petrova zingt het langzame O Mensch gib acht!. Mahler noemt het vierde deel uit zijn symfonie Wat de mens mij vertelt. Petrova zingt over het lijden, maar ook over de vreugde. Haar volle, donkere stem prevelt hypnotiserend de openingswoorden ‘O, Mensch’. Petrova’s klank is er perfect voor, al zingt ze eerder dramatisch dan bezinnend, met dik aangezette noten en een vibrato als een draaikolk.

Tijd voor hogere sferen. Het Groot Omroepvrouwenkoor, het Kinderkoor en het Nationaal Jeugdkoor staan boven het orkest opgesteld. ‘Bim, bam!’ klinken de kinderstemmen in het vijfde engelendeel. ‘Es sungen drei Engel einen süßen Gesang’, volgen de vrouwen. Met stemmen helderder dan de lichten aan het plafond, is het alsof de poorten naar de hemel opengaan. Het apocalyptische orkest probeert ze mee te sleuren, de onderwereld in – tevergeefs. Werkelijk subliem.

De avond eindigt vol liefde – want daar gaat Mahlers laatste deel over: de liefde voor alles om ons heen, liefde voor God. Dik twintig minuten lang leidt dirigent Fabio Luisi de Japanse strijkers naar emotionele hoogte- en dieptepunten.

Vlak voor de eindclimax toornen de koperblazers nog eenmaal boven het orkest uit, waarna het NHK Symphony Orchestra het allesomvattende, magistrale D-grootakkoord inzet, dat deze symfonie met recordlengte afrondt. Frappant: Luisi laat het slotakkoord subtiel uitsterven, als een laatste zonnestraal die aan de horizon uitdooft.

11-05-2025

Sopraan Jeannette van Schaik wordt in het Rijksmuseum begeleid door niemand minder dan Gustav Mahler zelf.

Mahler speelt Mahler

Zondagmiddag waart Mahlers geest rond in het Rijskmuseum. In het auditorium zingt sopraan Jeannette van Schaik. Naast haar bespeelt de onzichtbare Gustav zelf zijn eigen muziek op de vleugel.

Genoeg spookverhalen. De werkelijkheid is minder spannend, maar minstens zo fascinerend. In 1905 legde Mahler zijn spel vast op pianolarollen. Een pianola is een zelfspelende piano die muziek afspeelt via een mechanisch systeem met geperforeerde papieren rollen. Wanneer de rol draait, worden toetsen automatisch ingedrukt. De rollen geven ons veel informatie over de uitvoeringspraktijk van die tijd.

De pianolarollen die Van Schaik begeleiden, zijn dus door Mahlers eigen vingers ingespeeld. Normaal gesproken speelt de pianist in dienst van de zangeres. Maar deze middag moet Jeannette van Schaik haar best doen Mahlers vingers te volgen.

‘Het voelt als een hele eer’, zegt Van Schaik na afloop. ‘De allereerste keer dat ik Mahler zélf naast mij hoorde spelen, kreeg ik kippenvel. Wat me wel verraste, is dat Mahler veel sneller speelt dan we tegenwoordig doen. We horen hier Mahler als solopianist, niet als begeleider.’

Wat onthullen de pianolarollen over Mahlers manier van spelen? Van Schaik: ‘Het pianolaspel klinkt vast iets mechanischer dan hoe Mahler in het echt geklonken heeft. Mahler varieert continu in sfeer, kleur en tempo. Zijn rechterhandspel is heel vrij.’

Tijdens het lied Das himmlische Leben gniffelde Van Schaik: de onzichtbare componist-vertolker zat met zijn snelle nootjes te prutsen. Lachte ze hem nou stiekem uit?

‘Haha, ik zou niet durven! Natuurlijk wist ik vooraf dat hij dit deel slordig heeft ingespeeld. Ik heb de Vierde symfonie (waarvan het lied Das himmlische Leben de afsluiter is, red.) met orkest gezongen, dat is een totaal andere ervaring. Mahlers pianolaopname klinkt meer als een improvisatie: je neemt een kijkje in zijn geniale brein.

Chaos in de Kleine Zaal

Klats! Daar kukelt de tablet van Shin Sihan, eerste violist van het jonge Chianti Ensemble, op de grond. Een schok gaat zondagochtend door de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Gebarsten scherm? Het valt mee – zijn partij van Mahlers Pianokwartet in a-klein (1876) verschijnt gewoon in beeld.

De vierde dag van het Mahler Festival begint met kamermuziek. Gustav Mahler, componeerde die ook instrumentale kamermuziek? Ja. Eén stuk welteverstaan, althans, dit pianokwartet is het enige wat bewaard bleef. En dan voltooide de 16-jarige Mahler ook slechts het openingsdeel.

Na de chaotische start blijft de onrust voelbaar. Halverwege het werk, tijdens de doorwerking, maakt dat gelukkig niks uit. De hartstocht waarmee Sihan de noten uit zijn viool sleurt, is stormachtig enerverend. Met kaarsrechte rug en ferme maar soepele rechterarm leidt hij het ensemble. Contrasterend, en soms nog mooier, is het muzikale, bedachtzame spel van altviolist Takehiro Konoe.

Hoe onstuimig Mahlers pianowartet begon, zo subtiel en rustig is Langsamer Satz, een vroeg, romantisch strijkkwartet van Anton Webern, een van de vernieuwers in Wenen van de generatie na Mahler. Vooral in de zachte, bezinnende passages laat het Chianti Ensemble de harten van de bezoekers smelten.

Diezelfde bezoekers negeren keihard de etiquette in Antonín Dvořáks Tweede pianokwintet. Direct na het eerste deel barst het applaus los. Klappen tussen de delen – dat hoort toch niet? Na zulk hartstochtelijk spel trekt niemand zich er wat van aan. Terecht

Vijf welverdiende sterren voor het orkest uit Boedapest

Waar blijft Iván Fischer? De dirigent is zaterdagavond van het podium gelopen via de beroemde Concertgebouwtrap, na het eerste deel van Gustav Mahlers Tweede symfonie. De componist vroeg om een pauze van vijf minuten na dat eerste deel, een wens die soms nog wordt gerespecteerd. Maar nu denk je toch even: het zal toch allemaal wel goed gaan met de dirigent? Fischer is inmiddels ook al 74.

We zaten er net lekker in. Understatement: het was fantastisch.

Het Boedapest Festival Orkest is anders dan alle andere orkesten op het Mahler Festival. De Berliner Philharmoniker en het Concertgebouworkest gaan al bijna anderhalve eeuw mee; het Chicago Symphony Orchestra komt uit 1904; het NHK uit Japan bestaat nog net geen eeuw. Het orkest uit Boedapest daarentegen is in 1983 mede opgericht door Iván Fischer. Het is door hem gevormd, dat het hier geprogrammeerd staat, is niet mede te danken aan traditie, een platenkast uit een ver verleden.

En al is het orkest ‘nieuwer’, toch krijg je luisterend de indruk dat het kan bogen op speeltradities die veel verder teruggaan.

Met stoïcijnse tred keert Fischer terug op het podium. Het langzame tweede deel, een Ländler, kan overkomen als suikerzoet. Maar zoals dit orkest het speelt, hoor je het nooit. Door die accenten, subtiele vertragingen en knikjes krijg je een veel rijker ritme dan er genoteerd staat.

Toen Fischer in 2022 al Béla Bartóks drie pianoconcerten kwam dirigeren bij het Concertgebouworkest, zei hij dat alleen een Hongaar echt kan begrijpen wat Bartók deed, omdat Bartóks muziek zo verbonden is met de Hongaarse volksmuziek en taal – een boude bewering waar je weinig zinnigs over kunt zeggen als je geen Hongaars spreekt.

Maar hoor deze Mahler-uitvoering en je bent geneigd te denken dat Fischer, die als Centraal-Europeaan met Joodse achtergrond ook wat betreft Mahler cultureel gezien dichter bij de bron zit, het wel zal weten, want zijn Mahler danst zo anders dan bij ons. Elke frase voelt alsof er logica achter schuilt.

Elke pizzicato (snarenpluk) is goed getimed, elk crescendo is spannend. Veel orkesten overrompelen je uiteindelijk wel met volume: daartoe biedt Mahler genoeg gelegenheid. Maar Fischer is niet uit op de decibellenkicks. Het orkest zuigt de luisteraar naar zich toe.

Tot in het slagwerk biedt het orkest fascinerende klankkleuren. Intrigerend koper, omfloerste fluiten, zingend riet: wat heeft de soloklarinettist een mooi legato. De trombones die vooruitwijzen naar wat het koor straks mag zingen: dat bittertje in die klank, het is zo mooi. In dit orkest spelen de musici werkelijk sámen. Het orkest stemt geweldig, de balans tussen de groepen kan niet beter.

Mahler schreef in zijn Tweede ook musici voor die aan het zicht onttrokken spelen, de muziek moet uit de verte klinken. Fischer heeft zijn blazers en slagwerkers daarvoor op verschillende plekken rondom de zaal, de gangen boven en beneden, opgesteld. We krijgen meer surround dan we gewend zijn.

Dan de solisten. Mezzo Anna Lucia Richter (mezzo) zingt met veel lichtheid en neemt veel vrijheid, sopraan Christiane Karg heeft volop finesse. Ook het Groot Omroepkoor toont vele kleurschakeringen.

Maar dit orkest, ongelooflijk. Oostenrijk-Hongarije leeft. Ergens is het nog 1894, hier, op dit podium in het Concertgebouw

Drone verstoort uitzending concert in het Vondelpark

De livestreams van de concerten die het Concertgebouw uitzendt in het nabijgelegen Vondelpark, zijn zo populair dat er zaterdagavond voor driehonderd mensen geen plek meer was. Maar wie wel een zitplaats kon bemachtigen, heeft allicht toch niet alles van de uitvoering van Mahlers Tweede kunnen horen.

Er vloog namelijk een drone langs die een keihard geluid zou hebben gemaakt. De drone zou illegaal over het park zijn gevlogen. Hoewel de drone niet recht boven het publiek vloog, heeft het Concertgebouw melding gedaan bij de politie.

In het Concertgebouw zijn vele extra microfoons opgehangen. Via een straalverbinding worden de symfonie zo getrouw mogelijk in surround afgespeeld. Om 17.00 zal de Tweede, door het Boedapest Festival Orkest, opnieuw in het park worden uitgezonden voor wie de uitvoering nog eens droneloos wil (her)beleven

10-05-2025

Drie symfonieën repeteren op één dag: Elise van Es doet het eventjes

De orkesten nemen tijdens de symfonieënmarathon elk twee stuks voor hun rekening. De vrouwen van het Groot Omroepkoor (GOK) moeten zelfs drie keer opdraven: in de Tweede, Derde (waarin Mahler een vrouwenkoor en jongenskoor voorschrijft) en Achtste. Nummer twee staat voor vanavond gepland met het Boedapest Festival Orkest.

Kijk naar het schema van sopraan en koorlid Elise van Es en er bestaat een kans dat u denkt: what the fuck.

‘Vanochtend moest ik repeteren voor de Achtste, in Rotterdam’, zegt Van Es. ‘Daarna heb ik in de trein geluncht om op tijd te zijn voor de repetitie in Hilversum (de thuisbasis van het GOK, red.) waar we met orkest (het NHK uit Tokio, red.) de Derde hebben voorbereid. Nu ga ik naar Amsterdam. Om 18.45 uur hebben we de zaalrepetitie voor de Tweede. En om 20.15 uur begint het concert.’

De Tweede heeft ze niet eerder met het Boedapest Festival Orkest gerepeteerd. ‘Ik denk dat dat niet kon door de planning van het Concertgebouw’, zegt Van Es. ‘Iedereen wil repeteren en er zijn ook extra concerten bijgekomen in de middag. We hebben straks drie kwartier. Het komt wel goed, iedereen heeft dit stuk al vaak gezongen. We zingen het uit ons hoofd.’

Dat ze vanochtend in Rotterdam repeteerde, zit zo. Ze heeft (zoals veel zangers) een halve baan bij het Groot Omroepkoor. Aan de Achtste doen, naast het Nationaal Kinderkoor en Nationaal Jongenskoor, drie professionele koren mee: het GOK, het Choeur de l’Orchestre de Paris en het Laurens Symfonisch. Dat laatste koor komt voort uit de cantorij van de Rotterdamse Laurenskerk. Dat koor nodigde Van Es uit om als freelancer mee te zingen, waardoor ze straks alsnog haar GOK-collega’s ontmoet.

Alle koren repeteerden in hun eigen repetitieruimten het stuk in, álle partijen. ‘In totaal hadden we vijf repetities met het Laurens Symfonisch, maandag is de eerste met alle koren samen onder leiding van Benjamin Goodson (de chef-dirigent van het GOK, red.). Dan zijn er nog vier onder leiding van Klaus Mäkelä.’ Die moet de boel met het Concertgebouworkest tot een goed einde zien te brengen.

Of het moeilijk is om drie symfonieën door elkaar te doen? ‘Dat valt mee’, zegt Van Es. ‘We hebben veel vooruit gewerkt. De stukken zijn zo anders, dat je niet ineens een fout maakt. In de Achtste hebben we verreweg het meest te zingen. Je moet daarin vooral goed weten wat je aan het doen bent, jezelf niet overzingen. Je hebt straks een enorme bak geluid, met 160 professionele koorzangers.’

Waar ze het meest naar uitkijkt? ‘Het slot van Mahler Acht, dan zijn wij uitgezongen maar gaat het orkest nog een dikke minuut door. Dan heb je zó’n ontlading. Toen ik het in 2018 met Yannick Nézet-Séguin zong, stroomden op het einde de tranen over zijn wangen. Ik ben heel benieuwd wat Klaus Mäkelä met dat slot gaat doen. En dat moment vanavond in de Tweede dat wij ‘Aufersteh’n, ja aufersteh’n’ zingen, dat is zo gaaf, daar kijk ik ook enorm naar uit.

Ongeneeslijke weltschmerz

Het Concertgebouworkest heeft vrijdagavond de symfonieënmarathon van het Mahler Festival dan echt afgetrapt. Maar voordat de gastheer onder leiding van aanstaand chef Klaus Mäkelä de Eerste symfonie voorschotelde, klonk een werk van de Zweed Anders Hillborg (70), die een eerbetoon aan de meester heeft gecomponeerd.

In zijn nieuwe stuk Hell Mountain, vernoemd naar het Höllengebergte, vlak bij een van Mahlers componeerhuisjes, bereiken zeer traag bewegende klankgolven steeds grotere, schreeuwende pieken. De Mahleriaanse elementen zijn onmiskenbaar – houtblazers die vogels nabootsen, hoornkoralen, noodlottige paukenslagen –, maar ze worden bekeken door een eigentijdse, post-tonale lens.

In de Eerste symfonie kust Mäkelä de natuur teder uit haar winterslaap en choreografeert hij levendige, sierlijke boerenwalsjes. De groteske dodenmars had sarcastischer gekund, maar het slotdeel, vol ongeneeslijke weltschmerz, is tot en met de hemelbestormende finale magnifiek.

Mäkelä zal zich uiteraard bewust zijn van zijn illustere voorgangers, maar hij kiest vol vertrouwen zijn eigen weg. Zijn Eerste is zachtaardig en meevoelend, met de nodige bloedstollende momenten. Hij profiteert van een ritmisch gedisciplineerd en gevoelig articulerend orkest dat zijn visie realiseert. Het Concertgebouworkest ‘woont’ gewoon in Amsterdam, maar we mogen de zijdeachtige strijkers en de geweldige (hout)blazers nooit als vanzelfsprekend beschouwen.

Zeer aan te bevelen voor concertbezoekers zijn de Mahler Talks van Morten Solvik (lees hier ons interview met hem terug). In zijn lezingen ontleedt hij Mahlers symfonieën en strooit hij met interessante weetjes. Wist u bijvoorbeeld dat de jonge Mahler een carrière als martelaar ambieerde?

Het concert is terug te luisteren op de site van NPO Klassiek. Vanmiddag wordt de Eerste nogmaals gespeeld. Vanavond klinkt de Tweede door het Boedapest Festival Orkest onder leiding van Iván Fischer

09-05-2025

Stralende topnoten in Mahlers liederen

Tijdens het Mahler Festival klinken niet alleen zijn symfonieën. Zo is er ’s middags ook volop aandacht voor zijn liederen.

Het recital van vrijdagmiddag is het eerste in een reeks waarbij pianist Julius Drake verschillende jonge, al gevestigde zangers in het complete liedoeuvre van Mahler begeleidt. Vandaag staan naast zijn vleugel James Newby en Catriona Morison, een romige mezzosopraan met de stralende topnoten van een sopraan. Leuk dat ze met vroege liederen van Mahler beginnen, want die horen we minder vaak.

Vreugde, wanhoop, razernij: bariton James Newby voelt elk woord, acteert elke zin, wiegt met zo’n quasi-volksdeuntje als Hans und Grete mee. Een muisstille Kleine Zaal van het Concertgebouw huivert bij zijn verzengende vertolking van de cyclus Lieder eines fahrenden Gesellen, muziek én tekst van Mahler. We vergeten vaak dat Mahler ook verdienstelijk kon dichten.

Drake is de gedroomde recitalpianist, volgt de zangers vloeiend in expressie en dynamiek. Morison zingt innig in de andere cyclus van vandaag, de Rückert-Lieder, maar haar stem glorieert in het grote gebaar. Na de opwelling van existentiële angst in Um Mitternacht moet ze even bijkomen, en wij ook

Een theatraal openingsconcert

Ze is er. Twee stoelen van de recensent vandaan, op het frontbalkon van het Concertgebouw, zit een vrouw met wit haar en een uitgesproken rode bril. Marina Mahler is de kleindochter-van. Geboren in 1943 in Londen, ze heeft haar opa Gustav (1860-1911) dus nooit ontmoet. Ze is als pleitbezorger van haar opa eregast op het festival.

Donderdagavond hoort ze hoe het Nederlands Philharmonisch het festival opent onder leiding van dirigent Lorenzo Viotti. Opvallend: toch nog wat lege stoelen, wellicht omdat dit concert later aan de al snel uitverkochte serie is toegevoegd. In deze theatrale ouverture (Dear Mahler), met acteurs Bram Suijker en Charlie Chan Dagelet, klinkt muziek uit verschillende symfonieën (1, 5 en 9) en een stukje Wagner (O du, mein holder Abendstern). Soms wordt er doorheen gesproken door de acteurs, zanger Florian Boesch en Lorenzo Viotti.

Het begin is onrustig, met iets te veel ringtones en wekkers die afgaan. Uiteindelijk blijkt het theatrale gedeelte best goed te werken. Allerlei personages uit Mahlers leven – zijn zus, zijn ex, zijn vrouw Alma, dirigent Willem Mengelberg die hem in Amsterdam op het schild hees – vertellen over wie hij was: een gemene partner, een veeleisende dirigent die zijn orkest uit kon kafferen.

Een conclusie die je zou kunnen trekken, is dat veel te maken heeft met zijn jeugd, vol huiselijk geweld. Dat zijn dochtertje Maria in 1907 overleed, een gebeurtenis die hij alleen in zijn muziek kon verwerken, deed de relatie met Alma ook geen goed.

Het orkest klinkt op zijn best als het hard mag. En in het slot, in het lied Ich bin der Welt abhanden gekommen. Het is jammer dat de fascinerende bas-bariton Florian Boesch, wat gepolijster dan we hem leerden kennen, in anderhalf uur maar drie bijdragen heeft. Boesch dwingt in de net nog zo rumoerige zaal een indrukwekkende stilte af.

Bekijk het concert hier terug. Vanavond speelt het Concertgebouworkest Mahlers Eerste symfonie onder leiding van Klaus Mäkelä

08-05-2025

Welkom bij het Mahlerblog! Hier leest u elke dag over het Mahler Festival in Amsterdam. In elf dagen worden alle symfonieën van Gustav Mahler (1860-1911) uitgevoerd door de beste orkesten ter wereld, van de Berliner Philharmoniker tot het Chicago Symphony Orchestra.

Nog nooit van Mahler gehoord? Lees hier onze spoedcursus (en uw leven zal nooit meer hetzelfde zijn).

(Bijna) alles te streamen

Het is de derde keer dat zoiets wordt gedaan: de Mahlerfeesten in het Concertgebouw van 1920 en 1995 werden evenementen waar iedereen het decennia later nog over had. Vanavond wordt het festival geopend door het Nederlands Philharmonisch onder leiding van Lorenzo Viotti.

Het hele programma vindt u hier. Een aantal concerten wordt ook gestreamd, online en (gratis toegankelijk) in het Amsterdamse Vondelpark. Dat is een mooi alternatief voor wie geen kaart meer kon kopen: met de best mogelijke apparatuur wordt alles in surround uitgezonden, net alsof u in het Concertgebouw bent, maar met misschien af en toe een vogeltje dat meezingt.

Eigenlijk zou het gebeuren op het Museumplein plaatsvinden, maar dat is door de burgemeester afgeblazen in verband met een mogelijke huldiging van Ajax. Dat die voetbalclub kampioen zou kunnen worden, had een jaar geleden natuurlijk helemaal niemand verwacht